PSA Psychosociale Arbeidsbelasting

21 maart 2023 | door Cynthia Bunte-van der Schoor

PSA is een belangrijk arbeidsrisico. In 2013 was in bijna 50% van de gevallen een psychische stoornis de oorzaak van arbeidsongeschiktheid (tegen ruim 30% in 1998). In 2018 ging het al om een percentage van 57% van de in Nederland gemelde beroepsziekten waarbij psychosociale arbeidsbelasting een rol speelt. Dit gaat dan om 376.000 werknemers, 11,4 miljoen verzuimdagen en €3,2 miljard per jaar (bron: Arbobalans 2018).

Qua maatregelen hiervoor is er vooral behoefte aan maatregelen op het gebied van werkdruk en werkstress. Uit de Arbobalans 2018 blijkt dat 44% van de werknemers aangeeft dat er (aanvullende) maatregelen nodig zijn tegen werkdruk/werkstress. Daarmee vormen psychische aandoeningen veruit de grootste categorie van (gemelde) beroepsziekten. Werk gebonden psychische aandoeningen vormen bovendien de meest voorkomende beroepsziekte.

De pijlers werkdruk en werkstress vallen onder de paraplu van PSA, vandaar dat deze belangrijke arbeidsrisco’s worden belicht in dit onderzoek. Er zal hierom verdiepend worden ingegaan op de begrippen werkdruk en werkstress. Om deze selectie te maken is onderstaande tabel gebruikt.

Veel invloed	Overwegen onderwerp aan te pakken	Onderwerp aanpakken
Weinig invloed	Geen energie aan te besteden	Overwegen onderwerp aan te pakken
	Weinig effect	Veel effect

Prioriteit bepalen op basis van invloed en effect.

Wetgeving PSA
De Arbowet verstaat onder psychosociale arbeidsbelasting: “factoren in de arbeidssituatie die stress veroorzaken”. Het gaat daarbij om seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten, discriminatie en werkdruk. (Arbowet art. 1.3 lid e). Volgens artikel 3 lid 2 Arbowet moet de werkgever een beleid voeren dat erop gericht is psychosociale arbeidsbelasting te voorkomen. De werkgever dient ook zijn werknemers voor te lichten en hij is verplicht preventief beschermende maatregelen te treffen (Art 2.15 lid 2 Arbobesluit). Om hier invulling aan te geven is een Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) noodzakelijk (Art. 2.15 lid 1 Arbobesluit).  Concreet: de werkgever moet de risico’s in kaart brengen in de RI&E en maatregelen tegen PSA opnemen in het plan van aanpak. Het doel is dus om PSA zoveel als mogelijk te voorkomen.

PSA is als arbeidsrisico opgenomen in de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit. De werkgever is daarom primair verantwoordelijk voor de aanpak hiervan in het bedrijf. Het gaat hierbij om arbeidsrisico’s die werkstress kunnen veroorzaken, zoals hierboven beschreven. Andere oorzaken die bijdragen aan PSA zijn bijvoorbeeld een verstoorde balans tussen werk en privé (bijvoorbeeld door mantelzorg of rouwverwerking).

Naast dat de werkgever verantwoordelijk is voor de preventie van PSA-gerelateerde uitval, is de werkgever ook verantwoordelijk voor ziekteverzuimbegeleiding en re-integratie in het kader van de Wet Verbetering poortwachter (WVP). Dit ligt echter niet binnen de scope van dit onderzoek en zal niet verder worden toegelicht.

Aanpak PSA
Werkgevers en werknemers hebben een groot gezamenlijk belang bij goede arbeidsomstandigheden. De werkgever dient een beleid vast te stellen om PSA tegen te gaan. Dit dient de werkgever in de RI&E op te nemen. In de RI&E worden, naast alle andere arbeidsrisico's die voorkomen in de organisatie, ook alle thema’s rondom PSA geïnventariseerd en de mate van risico vastgesteld. Voor het uitvoeren van deze inventarisatie zijn verschillende methoden beschikbaar. De risico-inventarisatie kan onderdeel uitmaken van een algemene RI&E, tevredenheidonderzoek of periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek (PAGO). Aan de hand van de resultaten kan besloten worden om een diepgaand onderzoek uit te voeren. Aan de hand van de geïnventariseerde risico’s worden oplossingen gekozen. In het bijbehorende plan van aanpak wordt vervolgens aangegeven welke oplossingen er zijn en wanneer de oplossingen ingevoerd worden. Ook bij het actualiseren van de RI&E moet PSA worden meegenomen. Dit risico kan zich namelijk ook pas voordoen na belangrijke veranderingen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat plotselinge groei, uitbreiding van de activiteiten of een reorganisatie zorgt voor een toename van de werkdruk.

Enkele andere voorbeelden van maatregelen tegen PSA:

• Een vertrouwenspersoon benoemen;
• Werknemers voorlichten over PSA;
• Verdiepende onderzoeken naar werkdruk laten uitvoeren;
• Een gedragscode en een klachtenprocedure opstellen.

Door een (pro)actieve benadering kunnen werkgever en werknemer(s) samen arbeidsongeschiktheid door PSA  voorkomen. Hierbij is het handig om ondersteuning van (arbo-) deskundigen erbij te halen. Nog beter is natuurlijk een preventieve benadering: verzuim om psychische redenen waar mogelijk voorkomen. Een vorm van zo’n preventieve aanpak is aandacht schenken aan het thema vitaliteit/duurzame inzetbaarheid.

Cynthia Bunte-van der Schoor
PSA deskundige
Docent PSA Safely Academy